Λευκός Πύργος

Κάθε άνοιξη συντροφεύει τον πρώτο δροσερό καφέ στην παραλία, φιλοξενεί στις πύλες του τη ζωή της πόλης και στέκεται υπερήφανος μπροστά από τον Θερμαϊκό κόλπο. Ο γνωστός σε όλους μας Λευκός Πύργος, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης. 

Ποια είναι, όμως, η ιστορία πίσω από το οικείο αυτό μνημείο; Γιατί τον ονομάζουμε «λευκό» με τι συνδέονται οι άλλες ονομασίες του;

Πότε χτίστηκε ο λευκός πύργος 

Το μνημείο αποτελεί ένα οθωμανικό κτίσμα του 15ου αιώνα. Συγκεκριμένα, ο Λευκός Πύργος χτίστηκε το 1430 στη θέση ενός παλαιού βυζαντινού πύργου που αποτελούσε κομμάτι της οχύρωσης της πόλης. Έτσι, ο Λευκός Πύργος οριοθετούσε το ανατολικό άκρο της θαλάσσιας οχύρωσης, ενώ ταυτόχρονα συνδεόταν με τον Πύργο του Τριγωνίου και το Επταπύργιο μέσω των τειχών.

Λευκός Πύργος περιγραφή

Ο Λευκός Πύργος είναι κυλινδρική κατασκευή έχει 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο. Έχει έξι ορόφους, οι οποίοι επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Η ύπαρξη τουαλετών, τζακιών και αγωγών καπνού υποδηλώνει πως ο πύργος προοριζόταν όχι μόνο ως αμυντικό έργο αλλά και για στρατιωτικό κατάλυμα.

Αν και η σημερινή του όψη στο άκρο της Λεωφόρου Νίκης, ανάμεσα από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και το Βασιλικό Θέατρο, δεν θυμίζει σε τίποτα τη σκληρή του πορεία στον χρόνο, ωστόσο το μνημείο αυτό συντροφεύεται από θλιβερές αναμνήσεις βίας και πολέμου. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα και μέχρι το 1826 ο πύργος στέγαζε την οθωμανική φρουρά των Γενιτσάρων. Ταυτόχρονα, λειτουργούσε ως φυλακή, ως τόπος βασανιστηρίων και εκτελέσεων. Όπως αναφέρεται στην επίσημη σελίδα του μνημείου, στον εξώστη του κτίσματος γίνονταν εκτελέσεις βαρυποινιτών που στιγμάτιζαν τους τοίχους με το κόκκινο του αίματος. 

Η βασική τομή στην ιστορία του μνημείου έρχεται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Την περίοδο εκείνη, κάτω από τις πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν αναγκασμένη να προβεί σε μεταρρυθμίσεις που θα αναδείκνυαν μια νέα και πιο σύγχρονη πλευρά της.

Πως πήρε το όνομα Λευκός Πύργος

Δεν είχε, βέβαια, πάντοτε την ονομασία που του αποδίδουμε εμείς σήμερα. Η πρώτη του ονομασία ήταν Πύργος του Λέοντος και αργότερα Πύργος της Καλαμαριάς. Ονομάστηκε, ακόμη, Πύργος των Γενιτσάρων αλλά και «Κανλή Κουλέ» που μεταφράζεται ως «πύργος του αίματος».  Το όνομά του καθοριζόταν από τη χρήση που γινόταν στο κτίσμα και που συχνά συνδεόταν με οδυνηρές στιγμές της ιστορίας της πόλης.

Η σημερινή ονομασία του κτίσματος δόθηκε μεταξύ των ετών 1883 και 1884 μετά από απαίτηση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ ή από πρωτοβουλία του βαλή της πόλης Γκαλίπ, ο οποίος για να πετύχει την αλλαγή του ονόματος επικαλέστηκε το όνομα του σουλτάνου. Πάντως επιβλήθηκε άνωθεν. Βάφτηκε λευκός και μετονομάστηκε σε «Μπεγιάζ Κουλέ» που σημαίνει «Λευκός Πύργος»
 

Την πρακτική αλλαγή της όψης του μνημείου ανέλαβε ο Νάθαν Γκουελεντί, ένας κατάδικος που έβαψε άσπρο τον πύργο με αντάλλαγμα την ελευθερία του. Σύμφωνα με τον γενικό πρόξενο της Σερβίας στο Λονδίνο, που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη το 1884, «όλοι οι ασπριστάδες της Θεσσαλονίκης δεν θα ξεπλύνουν το αθώο αίμα που χύθηκε εκεί»
 

Έτσι ξεκίνησε η αργή και σταδιακή αποκατάσταση του μνημείου στην εθνική συνείδηση. Όταν το 1912 η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε και ο Λευκός Πύργος περιήλθε στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, η ελληνική σημαία υψώθηκε στην κορυφή του, σηματοδοτώντας τη νίκη. Η θλιβερή του ιστορία άνηκε ήδη στο παρελθόν. Το σύμβολο αυτό των βασανιστηρίων είχε μετατραπεί σε σύμβολο ειρήνης και ελευθερίας.
 

Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο, υπό την αιγίδα του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού, και στεγάζει μια μόνιμη έκθεση αφιερωμένη στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, από την ίδρυση της πόλης έως τη σύγχρονη εποχή. Ο χώρος είναι επισκέψιμος ενώ το ωράριο λειτουργίας αναρτάται στην επίσημη ιστοσελίδα.

Για περισσότερες πληροφορίες: https://www.lpth.gr/index.php 

Πως θα πάτε στον Λευκό Πύργο

Με λεωφορείο
Από Κέντρο – Στάση Λευκός Πύργος  (Παύλου Μελά) 3Κ, 5, 5Α, 6, 15, 33, 39, 39Α
Από Ανατολικά – Στάση Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (Τσιμισκή) 3Κ, 5,5Α 6,12,33, 58
Από Κέντρο – Στάση Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών (Νικολάου Γερμανού) 11, 11Β, 12, 15, 39